Haklar Nasıl Kazanılır?

       Hak ile kişi arasında bir bağ kurulmasına hakkın kazanılması, hak ile kişi arasında kurulan bu bağın ortadan kalkmasına ise hakkın kaybedilmesi denilmektedir. Soyut bir kavram olan hak ile somut bir varlık olan kişi arasında bağ kurulmasını sağlayan etken bir hukuki olay, hukuki fiil veya hukuki işlemdir.

    Hukukun kendisine hukuki bir sonuç bağladığı olaylara hukuki olaylar denir. Örneğin doğumla insan kişilik kazanır. Hukuki olayların bir kısmı insan iradesi dışında meydana gelen doğa olayları, bir kısmı ise insan iradesi ile meydana gelen hukuki olaylardır.

    Hukuk düzeninin hukuki sonuç bağladığı insan iradesine dayanan insan davranışlarına hukuki fiil denir. Hukukun kendisine sonuç bağladığı hukuki fiillerde, insan iradesi sadece fiili yapmaya yöneliktir. Fiil ile meydana gelen sonuç, istenen veya öngörülen bir sonuç olmayabilir. Burada önemli olan sadece insan tarafından gerçekleştirilen fiilin iradi olması yani istenerek gerçekleştirilmiş olmasıdır.

    Hukuki işlem, bir veya birden çok kişinin hukuki bir sonuç doğurmaya yönelik olan irade açıklamasıdır. Hukuki işlemlerin diğer irade açıklamalarından en önemli farkı sadece davranışın istenerek yapılması değil irade açıklamasının doğuracağı hukuki sonucun da arzu edilmiş olmasıdır.

    Aslen kazanma, önceden başkasına ait olmayan veya sahibi bilinmeyen bir şey üzerinde kişinin ilk elden ve doğrudan doğruya hak sahibi olmasıdır. Üzerinde asli yoldan hakkın kazanıldığı şey maddi veya maddi olmayan bir şey olabilir. Bir taşınır veya taşınmaz mal üzerinde mülkiyet hakkının ilk elden kazanıldığı durumlarda maddi bir şey üzerindeki aslen kazanma söz konusudur. Sahipsiz taşınır malın bu yolla elde edilmesine “ihraz”, sahipsiz taşınmaz bir malın aslen kazanılmasına ise “işgal” denir (MK m. 767, 707). Sahibi olmayan veya bilinmeyen bir malın kazandırıcı zaman aşımı yolu ile kazanılması halinde de aslen kazanma söz konusudur.

    Önceden başkasına ait olan bir hakkın, herhangi bir suretle el değiştirerek diğer kimseye geçmesi halinde hakkın devren kazanılması söz konusudur. Taşınmazlar üzerindeki haklar tapuya tescil ile taşınırlar üzerindeki haklar ise zilyetliğin devri ile kazanılır. Ancak, kişiye bağlı olan malvarlığı haklarının devren kazanılması mümkün değildir.

    Hak sahibinin kendisine ait bir hakkı devretmeyip, yalnızca bu hakka dayanarak bir başka kimseye yeni bir hak sağlaması halinde tesisen kazanmadan bahsedilir. Sınırlı ayni hakların tanınması tesisen kazanma yolu ile gerçekleşmektedir.